Czy pierwsze było jajko, czy kura? To jednak niejedyne nurtujące ludzkość od zawsze pytanie. Okazuje się bowiem, że również masa jajek także stanowi wielką niewiadomą! Masz nurtujące pytania – sprawdź, ile waży jajko kurze, kacze, gęsie. Konieczne przeczytaj i jeszcze dziś dowiedz się, jaka powinna być klasa i waga jajka spożywczego w sklepie.
Jajo (łac. ovum) – definicja i skład jaj.
Jaja znamy bardzo dobrze, ponieważ towarzyszą one człowiekowi praktycznie od początków naszego istnienia. Zanim staliśmy się osiadłymi hodowcami i rolnikami, najpierw prowadziliśmy myśliwsko-zbieracki tryb życia, w którym szczególnie jaja ptasie były niezwykle istotne. Jajo to „jedna z faz rozwoju nowego osobnika u wielu gatunków zwierząt”, jak;przeczytamy w Wikipedii. Jako forma rozwojowa, jajo zawiera surowce odżywcze pozwalające na rozwój zarodka bez dostępu do organizmu macierzystego matki oraz jakichkolwiek zewnętrznych źródeł pożywienia. Gromadzi ponadto genetyczne informacje rozwojowe odnośnie wyglądu i funkcjonowania zarodka.
Jajko posiada też w sobie stosunkowo bezpieczne środowisko dla rozwijającego się w nim płodu. Uwaga jednak, ponieważ ze względu na swoją kaloryczną i bogatą w cenne składniki odżywcze zawartość, jaja są również bardzo cenionym dla wielu drapieżników pokarmem. Stanowią bogate źródło substancji odżywczych, więc również dla ludzi są podstawą bardzo wielu potraw. Jaja składają między innymi takie zwierzęta, jak: owady, bezżuchwowce, ryby (ikra), płazy (skrzek), gady, ptaki oraz nieliczne ssaki (chodzi tu o tzw. stekowce rząd Monotremata, do których należą obecnie jedynie australijski dziobak Ornithorhynchus anatinus i kolczatka australijska Tachyglossus aculeatus).
Jaja są przy tym wytwarzane w jajnikach w procesie oogenezy. W zależnie od ilości żółtka, jaja dzielą się na: oligolecytalne (ubogie w żółtko, np. u ssaków), mezolecytalne (o średniej jego zawartości, np. u płazów) oraz polilecytalne (bogate w żółtko, np. u ptaków). Jaki jednak ma skład oraz ile waży jajko poszczególnych zwierząt? Jaka zgodnie z polskimi przepisami powinna być waga jajka kurzego kupowanego w sklepie?
Czy w ogóle można określić – ile waży jajko?
Tak naprawdę, masa, czyli waga jajka ptasiego zależy od gatunku i predysponowanych w nim cech odnośnie tej kwestii. Jaja są wytwarzane naturalnie w jajnikach zapłodnionych samic wymienionych wyżej gatunków i dojrzewają potem w tzw. procesie oogenezy. W czasie tego rozwoju jajka gromadzą w sobie, a konkretnie w swoim DNA, zapasy substancji odżywczych niezbędnych do rozwoju zarodka, oraz informacje rozwojowe (zlokalizowane w genach). Oczywiście, różne gatunki zwierząt mają różny skład i wielkość jaj.
Najprymitywniejsze są jaja ryb i otoczone żelową, galaretowatą substancją jaja płazów. Natomiast najbardziej uorganizowanymi jajami, są jaja gadów i ptaków. Jaja pierwszych z nich są okryte jedynie dość słabą i miękką pochwiastą błoną. Natomiast jaja ptasie otacza silna i twarda skorupka. Zależnie od ilości żółtka, jaja dzielą się przy tym na oligolecytalne (jaja ubogie w żółtko, jak np. te występujące u ssaków), mezolecytalne (jaja o średniej wielkości i zawartości żółtka, jak np. u płazów) i polilecytalne (jaja bogate w żółtko, jak np. te oskorupione i występujące u ptaków). Jednak ile waży jajko spożywcze? Co może dziwić – odpowiedź na to pytanie wcale nie jest taka prosta, jakby się mogło wydawać!
Klasyfikacja jaj różnych grup zwierząt:
| Grupa | Charakterystyka |
| bezżuchwowce (Agnatha) | posiadają jaja mezolecytalne czyli średniożółtkowe (komórka jajowa o średniej zawartości substancji odżywczych zwanych żółtkiem), jaja takie są największe w tej grupie u śluzic |
| ryby chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes) | posiadają jaja makrolecytalne (komórka jajowa o dużej zawartości substancji odżywczych zwanych żółtkiem), jaja te wyróżnia obecność osłonki |
| ryby kostnoszkieletowe (Osteichthyes) | posiadają jaja makrolecytalne oraz małe do średnich, przy czym, szczególnie duże jaja w tej grupie występują u celakantokształtnych |
| płazy (Amphibia) | posiadają średniej wielkości jaja typu mezolecytalnego |
| Gady (Reptilia) | posiadają jaja makrolecytalne z obecnymi błonami płodowymi |
| Ptaki (Aves) | posiadają jaja makrolecytalne duże do bardzo dużych, z obecnymi błonami płodowymi |
| Ssaki (Mammalia) | Stekowce i torbacze posiadają jaja makrolecytalne, natomiast ssaki łożyskowe mają jaja mikrolecytalne |
Waga jajka u różnych gatunków zwierząt.
W Polsce najczęściej spożywa się jaja kurze, w mniejszym stopniu również kacze, gęsie, przepiórcze, indycze, a ostatnimi laty także strusie. Z kolei jaja rybie zwane ikrą, konserwowane w postaci tzw. kawioru, powszechnie uważa się nawet a nader wyrafinowany przysmak godzien królów. Jaka jest waga jajka u różnych charakterystycznych zwierząt, w tym jaj stanowiących produkt spożywczy? Przykładowo wśród ptaków, które najbardziej kojarzą się nam z jajkami, największe jaja składają strusie (łac. Struthio).
Mają one u nich dł. ok. 16 cm, zaś najmniejsze na świecie jajo koliberka hawańskiego mierzy jedynie do 6 mm dł. (łac. Mellisuga helenae, najmniejszy na Ziemi gatunek ptaka). Przeciętne jajo kurze waży z kolei ok. 50 g, z czego 5 g zajmuje skorupka i otaczające wewnątrz błony. Z kolei u ryb, jajo żarłacza śledziowego ma 22,5 cm długości (łac. Lamna nasus, gatunek ryby lamnokształtnej, czyli rekina z rodziny lamnowatych Lamnidae). Gęstość względna jaj zależy od ich wieku i u kur waha się w granicach 1000-1096 g/dm³.
Skład jaj u różnych gatunków zwierząt.
Średni skład jaj kurzych wynosi: 74,8% woda, 12,6% białka, 10,0% tłuszcze (3,8% tłuszcze jednonienasycone, 3,1% tłuszcze nasycone, 1,4% wielonienasycone, ok. 0,42% cholesterol), 1,1% węglowodany (niemal same cukry proste) oraz dużo wit. A, D i niektórych wit. z grupy B. Białko rozpuszcza się w wodzie, natomiast żółtko w rozcieńczonych solach. Warto też wiedzieć, że 100 gramów jajek kurzych zawiera ok. 147 kcal. Gdy jajo zostanie zapłodnione, w trakcie rozwoju obecnego w nim zarodka, stopniowemu zmniejszaniu ulega ilość żółtka, a w to miejsce zwiększa się komora powietrzna. Coraz cieńsza robi się też skorupka, bo zawarte w niej wapno wbudowywuje się w szkielet rosnącego zarodka. Ptasie jaja zawierają ponadto dwa barwniki: oocyjaninę oraz protoporfirynę. Pierwszy powoduje barwę niebieskozieloną, a drugi barwę rdzawoczerwoną. Czasem jajka ptasie nabywają też kolory nietypowe, pochodzące od rozkładających się w gnieździe roślin służących do jego budowy. Jako ciekawostkę można podać, że temp. zamarzania całych jaj kurzych wynosi od −0,7 do +0,8°C, natomiast temp. zamarzania samego tylko żółtka wynosi −0,6°C, a białka −0,45°C. W wyższych temp. jaja ścinają się (żółtko w temp. 65-70°C, a białko w temp. 60-70°C).
Skorupy jaj cechują różnorodne kształty, od niemal okrągłych po wydłużone.
Skorupy jaj u poszczególnych zwierząt różnią się nie tylko wagą, ale też kształtem i znacznie grubością otoczki. Jaja szczególnie u ptaków gniazdujących na stromych skałach i klifach (np. nurniki), jeden koniec mają dość mocno zaostrzony. Zapobiega to możliwości ich sturlania się ze skały i zbicia (jajo takiego kształtu, ruszone zaczyna się jedynie obracać i nie spadnie). Okrągłe jaja są natomiast u ryb (ikra) i płazów (skrzek). U felsumy madagaskarskiej (Phelsuma madagascariensis) otaczające je skorupki mają grubość zaledwie 0,15 mm. Tymczasem jaja wymarłych mamutaków miały grubość skorupy aż 3,5 mm, a u dinozaurów 2,5-5 mm. Warto tez wiedzieć, że otoczka/skorupa jaj posiada liczne pory, które umożliwiają wymianę gazową pomiędzy zarodkiem i otoczeniem zewnętrznym. Rozwijające się w jajach zarodki ptaków, słyszą też i rozpoznają głos opiekującej się nimi matki.
Ile waży jajko kurze wg standardów Unii Europejskiej?
Definiuje to tzw. kategoryzacja jaj, ustanawiająca klasy jaj spożywczych:
- klasa A, jaja świeże – jaja mające nieuszkodzoną i czystą od brudu skorupkę; wysokość ich komory powietrznej nie może przekraczać 6 mm, a białko ma być przezroczyste i klarowne;
- klasa dodatkowa A-Ekstra – jaja klasy A, jednak wyłącznie nie starsze niż 7 dni od ich zapakowania w wytłaczanki, jaja te mają ponadto wys. komory powietrznej niemogącą przekraczać 4 mm;
- klasa B, jaja utrwalone lub jaja drugiej klasy – wys. ich komory powietrznej nie może przekraczać 9 mm;
- klasa C, jaja niesortowane – jaja przeznaczone dla przetwórstwa przemysłowego.
Klasyfikacja kurzych jaj spożywczych według wagi.
Od 01.08.1996 r. jaja spożywcze klasy A w Polsce klasyfikuje się wg ich wagi (podawana na opakowaniu). Ile waży jajko kurze zgodnie ze wzorcem podano poniżej:
- XL – jaja bardzo duże mające 73 g wzwyż;
- L – jaja duże ważące 63-73 g (jaja kurze ważą tu 65 g, a bez skorupki 56 g. 100g takiego jajka zawiera: 0% błonnika, 78-140 kcal energii, 7-12,5 g białka, 5,4-9,7 g tłuszczy, 3,0-1,7 g kwasów tłuszczowych nasyconych, 0,3-0,6 g węglowodanów, 0,2-0,4 g soli mineralnych);
- M – jaja średnie ważące 53-63 g;
- S – jaja małe ważące do 53 g.
Warto też wiedzieć, co to jest kod systemu hodowli, czyli kod tzw. „systemu utrzymania kur”
Poznamy po nim, które jaja są naprawdę zdrowe, bo produkowane w sposób ekologiczny i/lub z chowu na wolnym wybiegu. Oto kod znakowy z tymi informacjami, obecny w pieczątkach na skorupkach i na opakowaniach jaj (wytłaczanki): 0 (jaja ekologiczne), 1 (jaja z chowu na wolnym wybiegu), 2 (z chowu ściółkowego), 3 (z chowu klatkowego).
