Kasztany jadalne to gatunek drzewa mającego owoce w formie stosunkowo dużych, jadalnych orzechów. W Polsce bardziej znamy kasztanowca pospolitego o owocach niejadalnych dla ludzi. Jest on często mylony z kasztanem jadalnym, choć rośliny te maja odmienna systematykę i należą do dwóch różnych rodzin. Interesujesz się zdrową żywnością, więc konieczne przeczytaj – kasztany jadalne właściwości. Jeszcze dziś sprawdź walory smakowe, kulinarne i lecznicze słodkich kasztanów.
Kasztany systematyka i pochodzenie.
Nie należy mylić kasztana jadalnego z kasztanowcem pospolitym. Kasztanowiec pospolity czyli zwyczajny (łac. Aesculus hippocastanum) należy do rodziny mydleńcowate (łac. Sapindaceae). Natomiast kasztan jadalny (łac. Castanea sativa), to roślina zaliczana w botanice do rodziny bukowatych (łac. Fagaceae). Jego dalsza systematyka obejmuje rząd bukowce (Fagales), klasę okrytonasienne czyli okrytozalążkowe (Magnoliophyta syn. Angiospermae) i klady roślin naczyniowych nasiennych różowych. Kasztan jadalny ma też inne nazwy zamienne, jako kasztan słodki, hiszpański, portugalski lub marron. Te drzewiaste rośliny pochodzą z półkuli północnej, a konkretnie z górskich lasów Japonii, Chin, Europy i Ameryki Płn. Obecnie jednak rosną w uprawach niemal w całej Europie.
Kasztany botaniczny opis gatunku.
Kasztan jadalny C. sativa osiąga wysokość 20-35 m z pniem o średnicy często 2 m lub więcej. Kora ma siatkowaty spękany wzór, z głębokimi bruzdami lub szczelinami biegnącymi spiralnie w obu kierunkach w górę pnia. Pień jest przeważnie prosty, z rozgałęzieniami zaczynającymi się na niewielkiej wysokości. Słodkie kasztanowce w stanie dzikim dożywają od 500 do 600 lat. W uprawie mogą jednak osiągać nawet 1000 lat lub więcej. Liście są podłużne, lancetowate, silnie ząbkowane. Mają 16-28 cm długości i 5-9 cm szerokości.
Na jednym drzewie rosną kwiaty męskie i żeńskie, mające formę stojących bazi o długości 10-20 cm. Kwiaty męskie są w ich górnej części, a żeńskie w dolnej. Na półkuli północnej kwiaty pojawiają się od końca czerwca do lipca. Kwiaty męskie po spełnieniu swej roli zamierają. Natomiast kwiaty żeńskie do jesieni przekształcają się w gęsto kolczaste kule zwane kopule.
Zawierają one w środku brązowawe orzechy, które wypadają z nich w październiku. Żeńskie kwiaty mają taką gęsto kolczastą pochwę dla odstraszania zwierząt amatorów ich słodkich orzechowych nasion. Rośliny te nie mogą same się zapylać i konieczne jest zapylenie krzyżowe. Niektóre ich odmiany produkują tylko jedno duże ziarno na kopulę.
Podczas gdy inne produkują 3-7 brązowawych nasion-orzechów. Każdy orzech składa się z dwóch łusek: zewnętrznej, błyszczącej brązowej i wewnętrznej skórki przylegającej do owocu. Wewnątrz znajduje się jadalna, kremowo-biała część, która powstaje z liścienia.
Kasztany jadalne odmiany.
Ludzie stworzyli rózne odmiany kasztanów jadalnych. Odmiana ozdobna C. sativa 'Albomarginata’ otrzymała prestiżową nagrodę Garden Merit Royal Horticultural Society. Bardziej znane odmiany mające francuskie pochodzenie to m.in.: ‘Bouche de Betizac’, ‘Precoce Migoule’, ‘Marigoule’, ‘Maraval’, ‘Marsol’. Znane odmiany o amerykańskim pochodzeniu to z kolei ‘Colossal’ i ‘Labor Day’.
Kasztany jadalne właściwości i kierunki wykorzystania.
Duża różnorodność genetyczna kasztanów jadalnych oraz ich różne odmiany w uprawie na orzechy są wykorzystywane do zastosowań takich jak:
mielone na mąkę,
spożywczo do gotowania w całości,
jako orzechy pieczone i suszone,
do wyrobu słodyczy,
lub uprawiane jako całe drzewa na drewno.
Kasztany jadalne właściwości odżywcze.
Kasztany jadalne w przeciwieństwie do innych orzechów i nasion, mają stosunkowo niską zawartość kalorii i tłuszczu. Niemniej jednak są bogatym źródłem minerałów, witamin i składników odżywczych. Te zaś niezmiernie korzystnie wpływają na nasze zdrowie. Inną unikalną cechą kasztanów jest to, że składają się głównie ze skrobi, która należy do węglowodanów.
Jest tak w przeciwieństwie do innych rodzajów nasion drzew i orzechów, które są raczej bogate w kalorie, białko i tłuszcz. Skład odżywczy kasztanów jest zatem porównywalny z składem innych podstawowych produktów zawierających skrobię, jak np. ziemniaki i kukurydza. Niemniej jednak, są też dobrym źródłem minerałów, witamin i niektórych dobrej jakości białek. Nawet porównywalnie jak zboża i bulwy.
Kasztany jadalne właściwości lecznicze czyli zdrowotne.
Kasztany jadalne są przede wszystkim doskonałym źródłem błonnika pokarmowego. Mogą dostarczyć aż 8,1 g (około 21% RDI) na 100 g produktu. Dieta błonnikowa pomaga tymczasem obniżyć poziom szkodliwego cholesterolu we krwi. Ogranicza bowiem nadmierne wchłanianie cholesterolu w jelitach. Kasztany wyróżniają się spośród innych orzechów jadalnych swoim charakterystycznym profilem odżywczo-zdrowotnym. Są też bowiem wyjątkowo bogate w witaminę C.
Naukowcy wykazali, że 100 g tych orzechów dostarcza aż 43 mg witaminy C (72% DRI). Witamina C jest nam potrzebna m.in. do tworzenia macierzy w zębach, kościach i naczyniach krwionośnych. Będąc silnym przeciwutleniaczem, zapewnia też ochronę przed szkodliwymi wolnymi rodnikami. Ponadto buduje naszą odporność i wspomaga walkę z infekcjami. Kasztany jadalne są też bogate w kwas foliowy, podobnie jak zielone warzywa liściaste.
Jest to dość rzadką, ale wyjątkową cechą orzechów i nasion. Wykazano, że 100 g tych orzechów dostarcza 62 µg kwasu foliowego (czyli 15,5%). Kwas foliowy jest nam niezbędny do tworzenia czerwonych krwinek i syntezy DNA. Odpowiednie spożywanie pokarmów bogatych w kwas foliowy w okresie okołopłodowym pomaga również zapobiegać wadom cewy nerwowej u noworodków.
Kasztany jadalne właściwości – inne korzyści leczniczo-zdrowotne.
Podobnie jak prawdziwe orzechy, są również bogatym źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, jak kwas oleinowy (18: 1) i palmitooleinowy (16: 1). Badania sugerują, że tłuszcze jednonienasycone (MUF) w diecie pomagają obniżyć całkowity i zły cholesterol LDL. Zwiększają za to poziom dobrego cholesterolu HDL we krwi. Zawierająca je dieta śródziemnomorska jest bogata w błonnik pokarmowy, kwasy tłuszczowe omega i przeciwutleniacze.
Jej stosowanie pomaga zapobiegać chorobie wieńcowej i udarom, sprzyjając zdrowemu profilowi lipidowemu krwi. Kasztany jadalne są również doskonałym źródłem składników mineralnych, jak żelazo, wapń, magnez, mangan, fosfor i cynk. Ponadto zapewniają bardzo dobrą ilość potasu (518 mg / 100 g). Potas przeciwdziała nadciśnieniowemu działaniu sodu, obniża częstość akcji serca i ciśnienie krwi. Żelazo pomaga natomiast zapobiegać anemii mikrocytarnej.
Magnez i fosfor są niezbędnymi składnikami metabolizmu kości. Kasztany jadalne są też bogate w wiele ważnych witamin z grupy B. Już 100 g tych orzechów dostarcza 11% niacyny, 29% pirydoksyny (witamina B-6), 100% tiaminy i 12% ryboflawiny. Kasztany, podobnie jak orzechy laskowe czy migdały, są też bezglutenowe. Z tego powodu są jednym z popularnych składników diet leczniczych. Używa się ich np. w przygotowywaniu diet dla osób z nadwrażliwością na gluten. Kasztany jadalne stanowi także ważny dodatek diet układanych dla osób z celiakią czy alergią na pszenicę.
Kasztany jadalne metody przygotowania i podawania.
Kasztany jadalne są przyjemnie słodkie i aromatyczne. W dawnych czasach rdzenni Amerykanie traktowali te kasztany jako podstawowe pożywienie. Używali ich podobnie jak współczesne ziemniaki. Oto kilka wskazówek dotyczących ich przygotowania i serwowania na stół. Można je jeść gotowane lub pieczone. Aby je upiec, wystarczy wykonać kilka małych nacięć na bokach, co zapobiegnie ich pękaniu. W Japonii popularnym jesiennym daniem jest gotowany na parze ryż kasztanowy (Kuri Gohan).
Natomiast w Korei je się robiony z nich słodki deser znany jako Yaksik. Przygotowuje się go z kasztanów, jujube i orzeszków piniowych zmieszanych z kleistym ryżem. Deser ten jest jedzony na obchody Nowego Roku. Orzechy kasztana jadalnego są też jednym z głównych dodatków do farszu drobiowego. Dotyczy to szczególnie farszu z mięsa indyka robionego w USA na Święto Dziękczynienia. Z kolei mąka kasztanowa jest używana w wielu toskańskich przepisach we Francji.
Dodaje się ją również do dań takich jak np. polenta, słodki chleb, herbatniki, ciasta, zupy i lody. We Francji jada się też oczywiście słodkie kasztany pieczone w całości. Marron glacé to bardzo popularna cukiernia w Europie, gdzie wykorzystuje się duże, wysokiej jakości kasztany (Marrone di Lucerna). Aby przygotować marron glacé, orzechy najpierw namacza się w wodzie.
Następnie zanurza i podgrzewa się je w stopniowo stężanym syropie cukrowo-waniliowym, co trwa kilka dni. Na koniec uzyskuje się kandyzowane orzechy kasztanowe, które są potem suszone pod przed zapakowaniem.
Kasztany jadalne przechowywanie.
Słodkie kasztany jadalne to orzechy sezonowe. Świeże są dostępne od października do marca, ze szczytem w grudniu. W sklepach należy wybierać duże i świeże orzechy. Uwaga jednak, bo kasztany jadalne są bogate w skrobię i mają mniej tłuszczów, niż inne orzechy. Szybkiego się przez to psują, szczególnie wystawione na działanie powietrza i wilgoci. Należy więc przechowywać je bardziej jak warzywa i owoce, a nie orzechy – czyli w papierowej torbie i tylko kilka tygodni w lodówce.
[…] Przyjazne dla diety: Kasztany mają niski indeks glikemiczny, co oznacza, że są odpowiednie dla osób na diecie oraz dla […]