Zapylenie kwiatów przez owady stanowi jedną z najbardziej fascynujących tajemnic naszej przyrody. Nie każdy z nas zdaje sobie sprawę jak istotna – także dla ludzi – jest odpowiednia liczba owadów zapylających. Z naszego tekstu dowiecie się, w jaki sposób owady zapylają kwiaty roślin jakie gatunki preferują oraz co robią rośliny, by zachęcić owady do zapylenia. Przedstawimy też twarde dane, które najlepiej pokazują, że zapylanie kwiatów przez owady daje wymierne korzyści gospodarce i produkcji rolnej.
Podstawowym błędem ludzkim jest myślenie, że w przyrodzie wszystko kręci się wokół człowieka. Zdecydowanie tak nie jest. Natura przez tysiące lat, wykształciła mechanizmy, które umożliwiają rozwój i życie najróżniejszych organizmów – od bakterii, poprzez rośliny i zwierząt, aż po ludzi. Warto czasem spojrzeć na świat z nieco innej perspektywy, by dostrzec istotne elementy tego, w jaki sposób urządzony jest nasz świat. Kwiaty mają przepiękne kolory i intensywny zapach nie po to, by cieszyć ludzkie oko i węch. Przede wszystkim jest to sposób, w jaki rośliny konkurują między sobą, by zwiększyć szansę na zapylenie. Terminem tym określa się proces przenoszenia pyłków na kwiaty roślin nasiennych, w wyniku czego dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej. Tyle fachowej terminologii. W praktyce, zapylenie zwiększa szansę na pojawianie się owoców. Jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że 77% roślin, z których produkuje się żywność na świecie, jest zapylana przez owady, łatwiej zrozumieć znaczenie tego procesu dla człowieka.
Rodzaje zapyleń
W przyrodzie wyróżnia się trzy rodzaje zapyleń:
• anemogamia – zapylanie przez wiatr,
• hydrogamia – zapylanie przez wodę,
• zoogamia – zapylanie przez zwierzęta.
W jaki sposób owady zapylają kwiaty roślin?
Rodzajem zoogamii jest owadopylność, czyli zapylanie kwiatów roślin przez owady. Szacuje się, że w ten sposób dochodzi do zapylania 80% roślin na świecie. Owady są więc szalenie pożyteczne. Jak dochodzi do zapylania? Aby zrozumieć, w jaki sposób owady zapylają kwiaty, warto wspomnieć o symbiozie, jaka wykształciła się między tymi organizmami. Wzajemne korzyści, płynące z obcowania ze sobą, umożliwią przetrwanie i rozwój gatunków. I tak, pszczoły zbierają pyłek i nektar, wytwarzany przez rośliny. Substancje te stanowią dla nich pożywienie. Jednocześnie, przenoszą pyłek na inne kwiaty (na zalążek lub znamię słupka). W efekcie dochodzi do zapylenia.
W naszym kraju, najważniejszym gatunkiem owadów zapylających jest pszczoła miodna. Na dużych plantacjach, w sadach i na polach, często pracują całe pszczele rodziny. Szacuje się, że pszczoła przy dobrej pogodzie, jest w stanie obsadzić i zapylić od 8 o 10 kwiatów drzew owocowych na minutę. Statystyka doskonale pokazuje, jak pracowite są te owady. Niestety, w Polsce wciąż za mało jest rodzin pszczelich, w stosunku do potrzeb. Szacuje się, że do zapylenia populacji występujących w naszym kraju roślin, potrzebnych byłoby aż 2,5 miliona pszczelich rodzin. Taka liczbą nasz kraj mógł pochwalić się w latach 70. ubiegłego stulecia. Jednak działania ludzkie, w tym przede wszystkim stosowanie oprysków, środków chemicznych i zanieczyszczenie środowiska sprawiły, że liczba pszczelich rodzin znacznie spadła i wynosi obecnie nieco ponad 1 milion.
Jak rośliny konkurują o uwagę zwierząt?
Deficyt pszczół w w stosunku do zapotrzebowania na nie jest dotkliwy dla ludzi, ale przede wszystkim dla roślin. Nic więc dziwnego, że „podejmują” one liczne starania, mające na celu zwrócenie na siebie uwagi. Tak jak piękna kobieta chce się podobać, tak również rośliny pragną robić wrażenie… na owadach! To właśnie dla nich „stroją” się w wielobarwne kwiatostany, przyciągają intensywnymi zapachami i oferują różne rodzaje smacznego i kuszącego pyłku. Ich nektar może różnić się między sobą smakiem, zawartością cukru i innymi parametrami. Wszystko po to, by w ostrej konkurencji o uwagę owadów, być na uprzywilejowanej pozycji.
Często nam, ludziom, wydaje się, że głównym powodem, dla którego rośliny tak pięknie kwitną i intensywnie pachną, jest zaspokajanie naszych potrzeb estetycznych. Trudno o bardziej naiwne i egoistyczne myślenie. W przyrodzie nieustannie odbywa się walka o przetrwanie i utrzymanie gatunku, nic więc dziwnego, że rośliny tak zawzięcie konkurują o atencję. A jeśli przy okazji pięknie przyozdabiają nasze ogrody i doskonale prezentują się w wazonach i doniczkach, to należy się z tego cieszyć.
Garść statystyk
Pszczoły zapylają zarówno rośliny dzikie, jak i uprawne. Te pierwsze stanowią najczęściej pożywienie dla dzikich zwierząt. Te drugie są podstawą funkcjonowania gospodarki na świecie. Jak widać, od tego, w jaki sposób owady zapylają kwiaty, zależą losy całego świata. Do najpopularniejszych roślin jadalnych, zapylanych przez pszczoły, należy m.in.: rzepak, gorczyca, koniczyna biała, słonecznik i cała gama drzew i krzewów owocowych. W niektórych przypadkach, do zapylania może dojść bez udziału pszczół. Jednak badania pokazują, że udział owadów jest bezcenny, gdyż może zwiększyć plony nawet o połowę. Dla przykładu: rzepak zapylony przez pszczoły, może mieć aż o 50% ziaren więcej, dzięki czemu plony wzrastają o połowę. Pszczoły mają ogromną rolę do odegrania w sadach i na plantacjach owoców. Są właściwie bezcenne dla sadowników.
W naszym kraju uprawia się ponad 50 gatunków roślin owadopylnych. Rodzima produkcja rolna jest wiec w dużej mierze zależna od pszczół i innych owadów zapylających. Wielką zaletą naturalnego zapylania jest brak wpływy na środowisko naturalne. Stosowane przez rolników i sadowników opryski i środki ochrony roślin mogą zanieczyszczać atmosferę i przyczyniać się do rozwoju chorób. W przypadku niektórych roślin, wydajność owocowania, dzięki owadom zwiększa się nawet o 80%. Jeśli weźmiemy pod uwagę straty, jakie ponosi polskie rolnictwo na skutek niezapylania roślin przez owady, będzie to ok. 2,5 mld złotych rocznie. Z kolei dzięki zapylaniu poszczególnych roślin, wartość plonów zwiększa się o 5 mld zł. Liczby te najlepiej pokazują, że pszczoły i inne owady zapylające są bezcenne.
[…] wcale nie jest produkcja miodu, jak wskazywałaby nazwa. Przede wszystkim, odpowiada ona za zapylanie kwiatów roślin, stanowiących pożywienie ludzi i zwierząt. Bez niej, straty w gospodarce byłyby […]
[…] sposób rośliny przyciągają pszczoły, wydaje się być jeszcze bardziej fascynujące. Istotą zapylenia rośliny jest przeniesienie pyłku kwiatowego na zalążek lub znamię słupka. Jednocześnie, pszczoły […]