Bielinek kapustnik to bardzo popularny motyl szkodnik upraw warzywnych roślin kapustnych (krzyżowych). W razie braku odpowiedniej uwagi, możemy się nawet liczyć z prawdziwą inwazją jego larw w postaci zielonkawo-żółtych gąsienic z szaro-czarnymi prążkami na długim ciele. Co wtedy robić? Czy warto stosować metody ekologiczne ochrony roślin? Jeśli warzywa w ogrodzie atakują Ci żarłoczne gąsienice, wiec konieczne przeczytaj i sprawdź, czy to kapustnik motyl. Jeszcze dziś poznaj metody zwalczania dla bielinek kapustnik.
Bielinek kapustnik systematyka i występowanie.
Bielinek kapustnik (łac. Pieris brassicae), to duży i biały motyl, zwany też niekiedy błędnie ćmą kapuścianą. Należy do rodziny Pieridae i jest bliskim krewnym mniejszego, bliźniaczo podobnego motyla Pierisa rapae. Kapustnik motyl występuje powszechnie w całej Europie, Afryce Północnej i Azji. Najczęściej spotkamy go na obszarach rolniczych, łąkach, w ogrodach, na działkach i w parkach. Udało mu się też dolecieć do Afryki Południowej, a w 1995 r. przewidywano jego rozprzestrzenienie się na Australię i Nową Zelandię.
Kapustnik motyl jest silnym lotnikiem i od lat wzmacnia kolonię brytyjską przez stałą migrację z kontynentu. Odnotowano rozproszone doniesienia o tym gatunku widzianym w północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych (Nowy Jork, Rhode Island i Maine). Winą jest też przypadkowy transport lub celowe uwolnienie. Takie wprowadzenie grozi zamieszkaniem na stałe tego groźnego agrofaga rolniczego również w Ameryce Północnej. W 2010 r. bielinek kapustnik został ponadto znaleziony w Nelson w Nowej Zelandii.
Gatunek ten ogólnie jest tam klasyfikowany, jako niepożądany szkodnik ze względu na potencjalny niekorzystny wpływ na rośliny. W październiku 2013 r. Departament Ochrony w Nowej Zelandii zaoferował dość wysoką nagrodę pieniężną za chwytanie tego motyla. Po dwóch tygodniach schwytano tam 134 bielinki. W wyniku tego i innych środków ograniczających jego rozprzestrzenianie, bielinek kapustnik został oficjalnie ogłoszony, jako zwalczony w Nowej Zelandii od grudnia 2014 r. Kapustnik motyl w Europie, w tym w Polsce jest jednak nie do zwalczenia.
Bielinek kapustnik siedlisko.
Siedlisko bielinka kapustnika składa się z dużych otwartych przestrzeni, a także farm i ogrodów warzywnych, ze względu na dostępność źródła pokarmu. Ulubione lokalizacje obejmują też ściany budynków, ogrodzenia, pnie drzew, gdzie gąsienice się przepoczwarzają. Szczególnie ważna jest jednak bliskość roślin kapustnych, ponieważ kapustnik motyl musi mieć swobodny dostęp do źródła pożywienia i przetrwania. Motyle tego gatunku będą więc latać przede wszystkim wokół tych miejsc, w których powinny znajdować się zarówno dzikie (np. buddleje lub osty), jak i uprawne rośliny krzyżowe czyli kapustne (rzepak, kapusty, brukselka, kalafiory i brokuły, jarmuż itp.).
Bielinek kapustnik morfologia.
Jajka tego motyla są podłużne i mają kolor jasnożółty. Zmieniają się w ciemniejszy żółty w ciągu 24 godzin od ich złożenia. Kilka godzin przed wykluciem stają się czarne, skorupa robi się bardziej przezroczysta i larwy zaczynają być przez nią widoczne. Larwy w postaci gąsienic są duże i mają jasnożółty kolor z charakterystycznymi brązowymi główkami i ciemnymi czarno-szarymi paskami. Ich ciała są miękkie. Najpierw gąsienice wyglądają na bardzo owłosione, a po linieniu wchodzą w stadium z guzkami pokrytymi czarnymi włoskami.
W trzecim stadium duże gąsienice wykazują większą aktywność, żarłocznie jedząc i powodując znaczne szkody dla roślin uprawnych. W tym momencie są bardziej żółte, z czarnymi kropkami. Po trzecim stadium larwy przechodzą przez czwarty okres, z podobnym wyglądem jak larwy z trzeciego stadium, ale z większym rozmiarem ciała. Są już duże i cylindryczne, mocne i wydłużone. Mają żółty kolor i jasne zabarwienie na spodzie. Mają też szaro-czarną głowę. Ten okres wymaga maksymalnej jakości i ilości pokarmu, aby przeszły pełny rozwój. W przeciwnym razie larwa umrze, zanim zostanie dorosłym motylem (imago).
Poczwarka jest żółta z drobniutkim nakrapianiem szaro-czarnym. Dorosłe wyklute z poczwarek motyle zarówno u samców, jak i samic mają szaro czarne korpusy oaz białe skrzydła, z czarnymi końcówkami na ich przedniej parze. Samica ma też dodatkowo dwie czarne plamki na każdej przedniej parze skrzydeł. Spód każdego skrzydła jest jasnozielony i służy, jako doskonały kamuflaż w spoczynku. Rozpiętość skrzydeł u kapustnika motyla osiąga średnio 5-6,5 cm.
Motyl kapustnik rozród i rozwój.
Każdego roku produkowane są dwa pokolenia motyli, w wyjątkowo ciepłe i długie lata nawet trzy. Samice składają jaja koloru żółtego w grupach jedno obok drugiego, sadowiąc je na spodniej stronie liści. Składają jaja ok. 6 do 7 razy w ciągu ośmiu dni. Samice mogą sparować się ponownie w celu krycia ok. 5 lub więcej dni po poprzednim kryciu. Kapustne zawierają glukozydy z oleju gorczycowego, które pomagają larwom bielinka kapustnika w przetrwaniu, jako podstawowe źródło pożywienia.
Gąsienice tych motyli nie przeżyją, jeśli dorosłe motyle złożą jaja na innej roślinie żywicielskiej, niż kapustne, bo nie zawierają one odpowiednich składników odżywczych dla ich rozwoju. Gąsienice wykluwają się ok. 1 tyg. po złożeniu jaj i żyją przez pewien czas w grupie. Okres wylęgu trwa ok. 2-7 godz. Po wykluciu powodują wiele szkód dla roślin żywicielskich, pożerając je i niszcząc niekiedy nawet w całości (przy dużych inwazjach).
Bielinek kapustnik zachowanie.
Bielinek kapustnik (łac. Pieris brassicae) bytuje najliczniej w Eurazji. Występują jednak pewne sezonowe wahania jego populacji z powodu migracji. Populacje północne zwykle powiększają się podczas letniego sezonu migracji motyli z obszarów południowych. Kapustnik motyl lataj od wczesnej wiosny i migruje aż do zmiany sezonu na jesień i wynikającej z tego zimniejszej pogody. Oznacza to, że gatunek ten zwykle wykonuje dwa do trzech lotów migracyjnych na jeden sezon rozrodczy. Duże migracje tych motyli obserwuje się zwykle tylko wtedy, gdy występują zakłócenia w pożywieniu.
Ogólnie, wzorce migracyjne bielinka kapustnika są nietypowe. Zwykle latają one wiosną w kierunku biegunów, a jesienią w kierunku bardziej umiarkowanego równika. Latają jednak też wiosną i to w losowych kierunkach, z wyjątkiem północnego i obserwuje się też niewielką migrację powrotną. Trudno jednak śledzić całe ich ścieżki migracyjne, ponieważ motyle te jako gatunek mogą migrować na odległość nawet ponad 800 km.
Dla Pieris brassicae typowym zjawiskiem jest też hibernacja. Kapustnik motyl żyjący na południu nie zapadają co prawda w całkowity sen zimowy. Jednak zaobserwowano ich hibernację u populacji żyjących na północy. Samce nie wykazują znacznych zachowań terytorialnych. Sugerowano, że może to być powód, dla którego nie zaobserwowano znacznego dymorfizmu płciowego między motylami płci męskiej i żeńskiej.
Bielinek kapustnik zagrożenia.
Kapustnik motyl nie ma określonej grupy drapieżników. Zamiast tego są one ofiarami wielu różnych zwierząt, a nawet okazjonalnych roślin. Głównymi drapieżnikami dla tego motyla są ptaki. Jednak mogą być również zjadane przez gatunki innych owadów z rzędów Hymenoptera, Hemiptera, Coleoptera, Diptera oraz przez pajęczaki, niektóre gatunki ssaków, płazów i gadów. Wrogiem dla nich jest też jeden gatunek rośliny owadożernej (rosiczka). Motyle te są zjadane we wszystkich swych postaciach rozwojowych – jako jaja, larwy (gąsienice), poczwarki i owady dorosłe imago.
Kapustnik motyl wydziela nieprzyjemny zapach, który w jakimś stopniu odstrasza przynajmniej niektóre drapieżniki. Ponadto jest to gatunek aposematyczny, co oznacza, że ma kolory ostrzegawcze. To aposematyczne zabarwienie (inaczej mimikra) występuje w stadium larwalnym, poczwarki i imago, w których toksyczne glikozydy oleju gorczycowego zyskiwane z roślin spożywczych są przechowywane w ciałach osobników, nadając im żółtawe zabarwienie.
Bielinek kapustnik szkodniki upraw.
Uprawy najbardziej podatne na uszkodzenia przez bielinka kapustnika na obszarach Europy to uprawy kapust, gorczycy, rzepaku, rzepiku, brukselki, kalarepy, kalafiorów, brokułów, rzepy i jarmużu. Ataki na uprawy są przy tym raczej mocniej zlokalizowane i mogą prowadzić nawet do 100% utraty plonów na określonym obszarze. Ponadto, ze względu na dużą skłonność do migracji, dorosłe motyle nogą atakować nowe obszary, które wcześniej były wolne od ich larw.
Uszkodzenia robione przez te motyle mogą powodować znaczne zmniejszenie wartości plonów i ich utratę. Larwy mogą również wnikać w główki warzywne kapusty, kalafiora czy brokułów i powodować mocniejsze, dyskwalifikujące uszkodzenia. Wysokie populacje tych larw mogą też szkieletować całe rośliny. Na współczesnych obszarach w Europie, kapustnik motyl jest teraz mniej groźny jako szkodnik, z przyczyn naturalnych i kontroli chemicznej. Jednak bez jego zwalczania szybko stanie się groźny.
W rzeczywistości szacuje się, że powoduje ponad 40% straty plonów rocznie na różnych warzywach uprawnych w Indiach i Turcji. Można go zwalczać zarówno ekologicznie (np. wsiedlając owady i ptaki owadożerne, budując odpowiednie dla nich środowiska wokół pól uprawnych, czy też mozolnie zbierając je ręcznie), jak i chemicznie (owadobójcze środki ochrony roślin). Metody ekologiczne zwalczania bielinka są jednak oczywiście mniej wydajne.
