W ostatnich latach jest ich w Europie, w tym w Polsce coraz więcej. Występują już nie tylko pojedynczo czy małymi grupkami, ale też w większych, masowych pojawach. Potrafią też atakować ludzi i nasze rodzime biedronki siedmiokropki, które skutecznie zwalczają. Wiesz, że mamy w Polsce inwazyjny gatunek biedronek? Konieczne przeczytaj i sprawdź, co to biedronki ninja, biedronki azjatyckie. Zobacz, jak do nas przybyły. Dlaczego są inwazyjne i niepożądane?
Biedronki ninja, dlaczego są niepożądane i groźne?
W mediach coraz częściej pojawiają się informacje o tym, że jakieś miejsca i rejony Polski zostały zaatakowane przez biedronki azjatyckie. Ponieważ owady te wywodzą się z Azji, otocznie nazwano je więc również biedronki ninja. Te małe owady sprowadzono w dość szczytnych celach, ale szybko wymknęły się spod kontroli i szkodzą.
Okazało się bowiem, że skutecznie konkurują i zwalczają nasze rodzime biedronki siedmiokropki. Nie dość jednak na tym, ponieważ częściej też atakują i gryzą ludzi, wydzielając przy tym śmierdzącą i uczulającą hemolimfę. Ich ugryzienia i kontakt z ową hemolimfą mogą być groźne dla osób na to uczulonych!
Wiesz, że mamy w Polsce inwazyjny gatunek biedronek? Konieczne przeczytaj i sprawdź, co to biedronki ninja, biedronki azjatyckie. Zobacz, jak i skąd w ogóle do nas przybyły oraz dlaczego są inwazyjne i niepożądane?
Biedronki ninja – stanowisko systematyczne i pochodzenie rodzime.
Biedronka azjatycka (łac. Harmonia axyridis) to gatunek zaliczany do rodziny biedronkowate (Coccinellidae) i rzędu chrząszcze czyli tęgopokrywe (Coleoptera). Dalsza systematyka tego gat. obejmuje podgromadę owadów uskrzydlonych (Pterygota) i gromadę owadów czyli insektów (Insecta). Jak wszystkie gatunki biedronek, także biedronka azjatycka jest więc chrząszczem.
Biedronka azjatycka jest też bardzo zróżnicowana morfologicznie w obrębie swojego gatunku. Rodem pochodzi natomiast wcale nie z Europy, w której się tak mocno panoszy, lecz z Azji. Stąd jej druga, potoczna nazwa biedronki ninja. W mediach ta inwazyjna biedronka nazywana jest też niekiedy arlekinem, od swojej angielskiej nazwy gatunkowej Harlequin ladybug.
Jej naturalnym zasięgiem występowania jest tam wschodnia i środkowa Azja. Chodzi konkretnie o obszar ciągnący się od gór Ałtaj po wybrzeża Oceanu Spokojnego od płd. Syberii, aż do południowych Chin. W ciągu około dwóch dziesięcioleci gatunek ten rozprzestrzenił się jednak także w wielu innych częściach świata, w tym w Ameryce Północnej i Europie.
Inwazyjność biedronki ninja.
Biedronki azjatyckie zawleczono i osiedlowo m.in. do Ameryki Północnej i Południowej, a stamtąd do Europy, w tym Polski. Od 1916 r. biedronki ninja zaczęto bowiem najpierw w Ameryce wprowadzać do upraw, w celu walki ze szkodliwymi mszycami (Aphidoidea). Biedronki się przecież nimi żywią.
Pierwszy raz wsiedlono je celowo na uprawy w Kalifornii i Luizjanie w USA w latach 80. XX w. Podobnie sprowadzono je też do Europy Zach. i wypuszczono na uprawy po raz pierwszy w 1982 r. Niestety jednak niemal od razu biedronki ninja wymknęły się spod kontroli i samoistnie rozprzestrzeniły również poza plantacje. W Polsce biedronki te po raz pierwszy stwierdzono na dziko na wolności w 2006 r. w okolicach Poznania.
Niektóre źródła podają też obserwacje wcześniejsze. Ostatecznie gatunek okazał się bardzo ekspansywny, wytrzymały i szybko rozprzestrzeniający. Jego inwazja trwa głównie dzięki celowym lub przypadkowym zawleczeniom przez ludzi. W ostatnich latach zasiedla już południe Afryki. W Polsce biedronki ninja uznano za gatunek obcy inwazyjny (IGO).
Stanowi przy tym duże zagrożenie dla naszej rodzimej fauny, w tym szczególnie biedronki siedmiokropki (Coccinella septempunctata). Azjatycki intruz wchodzi bowiem w niekorzystne interakcje konkurencyjne z gatunkami miejscowymi rodzimymi (autochtonicznymi). Rywalizuje i walczy z nimi o niszę ekologiczną oraz pokarm.
Może nawet doprowadzić do wyginięcia przynajmniej niektórych gatunków miejscowych.
Wygląd morfologiczny biedronki ninja.
Azjatyckie biedronki ninja są chrząszczami średniej wielkości o krótkim, owalnym i wypukłym kształcie. Długość ich ciała wynosi ok. 5-8 mm. W porównaniu z naszą polską biedronką siedmiokropką, mają bardzo zmienne ubarwienie. Ich kolory są od żółtego i pomarańczowego, przez czerwone i brązowe, do czarnego z białym. Mogą przy nie mieć wcale, lub mają też dodatkowo nawet do 23 kropek na sztywnych pokrywach skrzydeł. Czasem plamki te są niewyraźne.
Osobniki z wieloma plamkami to zwykle samice, podczas gdy niewielką ich liczbę lub ich brak obserwuje się u samców. Często też mają mały, ciemny rysunek na białym tle w kształcie litery „M” lub „W” na przedtułowiu za głową. Ich jaja są żółte, owalne i składają je w małych skupiskach na spodniej stronie liści.
Wykluwają się z nich pomarańczowo-czarne larwy o kształcie kilkumilimetrowej smoczej jaszczurki. Larwy żerują na roślinach objadanych przez mszyce. Są pożyteczne, bo zjadają te szkodniki upraw. Po przemianie w poczwarki nieruchomieją w kokonie, przytwierdzone spodem ciała do roślin lub zewnętrznych ścian budynków.
Od jaja do osobnika dorosłego rozwój ich trwa około miesiąca. W jednym sezonie wegetacyjnym tworzą tak kilka pokoleń. Mogą przy tym żyć aż do 3 lat.
Zasiedlany biotop oraz tryb życia biedronki ninja.
Biedronka ninja zamieszkuje głównie drzewa i krzewy w lasach i sadach. Spotkamy ją też w uprawach ogrodniczych i rolniczych, w ogrodach, na działkach i w owocowych sadach. Najczęściej bytują przy tym na różach, lucernie, kukurydzy, tytoniu, soi oraz na krzewach i drzewach liściastych. Larwy i osobniki dorosłe żywią się głównie mszycami, zjadając ich duże ilości dziennie.
Jak inne biedronki, przyczyniają się dzięki temu do zwalczania populacji mszyc w uprawach. Przeciętny czas od jaja do dorosłego osobnika wynosi ok. miesiąca, a w ciągu roku jest kilka pokoleń. Rozwój larw trwa ok. 10-dni. Larwy zjadają w tym czasie ok. 90-370 mszyc każda. Natomiast dorosłe chrząszcze ninja zjadają już tylko 15-65 mszyc dziennie.
Jeśli mszyc chwilami brakuje, wtedy biedronki ninja zaczynają zjadać też inne stawonogi, ich jaja i larwy. To także bezwzględni kanibale, ponieważ pożerają jaja i larwy również innych biedronek, w tym wspomnianej siedmiokropki. Niestety lubią też pyłek kwiatowy i nektar oraz słodkie owoce. Potrafią przez to niszczyć zbiory, wgryzając się do dojrzałych owoców np. winogron.
Jesienią szukają zimowisk, przelatując nawet na długie odległości. Najchętniej ukrywają się na zimę w zacisznych, ciemnych miejscach w budynkach. Ich skupiska mogą wtedy liczyć nawet po kilka tys. osobników. Są przez to bardzo uciążliwe. Osobniki dorosłe mogą żyć max do 3 lat.
Azjatyckie biedronki ninja mają w Europie niewielu naturalnych wrogów. Czasem tylko atakują je pasożytnicze osy, muchy i roztocza owadzie. Ptaki też ich nie lubią. W obronie wydzielają bowiem śmierdzący żółtawy płyn ze stawów nóg. Mogą co prawda ginąć w temp. poniżej zera stopni Celsjusza, ale dobrze ukryte zimują raczej bez problemu.
Szkodliwość biedronki ninja dla gatunków rodzimych oraz dla upraw.
Wykonano dotąd wiele różnych badań na ich temat. Wykazano przy tym, że biedronki te mocno zagrażają rodzimym gatunkom biedronek i innych owadów. Biedronki ninja są bowiem bardzo płodne, agresywnie drapieżne i szybko przejmują nisze ekologiczne innych biedronek. Zjadają ich jaja i larwy.
Co prawda zaobserwowano, że nasza biedronka siedmiokropka też może pożerać larwy biedronki azjatyckiej, jednak nie na taką skalę. Ninja żeruje też na owocach dojrzałych uszkodzonych przez ptaki i owady. Atakuje ponadto owoce na plantacjach winorośli, stając się szkodnikiem winnic i sadów owocowych.
Rodzime gatunki biedronek też mogą jednak żerować w ten sposób. Mimo wszystko biedronki azjatyckie są bardziej agresywne i trudniej je zwalczać. Niemal nie mają bowiem wrogów naturalnych, a chemiczne insektycydy zniszczyłyby wszystkie stawonogi w okolicy.
Szkodliwość biedronki ninja dla ludzi.
Są wobec ludzi bardziej agresywne i częściej nas kąsają, niż inne gat. biedronek. Wywołują reakcje alergiczne skóry i dróg oddechowych, co wykazano po raz pierwszy w 1998 r. Ich działanie alergiczne ma miejsce najczęściej jesienią i wiosną, u osób z wszystkich grup wiekowych. Najczęściej objawami są pokrzywki, alergiczne zapalenie spojówek, astma lub rzadziej obrzęk naczynioruchowy.
Alergenem są metoksypyrazyny zawarte w wydzielanej przez te biedronki hemolimfie, wystrzykiwanej ze stawów udowo-goleniowych. Substancja może również trwale plamić rzeczy i ubrania. Skład hemolimfy jest co ciekawe częściowo zmienny zależnie od ubarwienia i diety w czasie rozwoju larwalnego tych biedronek.
Monitoring i zwalczanie biedronki ninja.
Od 2008 r. prowadzi się w Polsce monitoring obecności i migracji biedronki azjatyckiej. Robi to Centrum Badań Ekologicznych Polskiej Akademii NAUK (PAN). Robi się też badania nad metodami jej zwalczania, aby nie zagrażała bioróżnorodności gatunków rodzimych. Na gatunek ten oddziaływają najlepiej środki owadobójcze, pułapki i usuwanie ręczne.
Trzeba też uszczelniać budynki, by biedronki nie wlatywały do środka na zimowanie. Przeniknięte do środka owady należy dokładnie wyzbierać odkurzaczem i zniszczyć. Ekologiczne metody zwalczania obejmują stosowanie naturalnych pasożytów i patogenów (np. chorób grzybiczych i roztoczy pasożytniczych).
