Wśród kopytnych do dnia dzisiejszego przetrwały pewne gatunki, które zalicza się do największych i najmasywniejszych zwierząt na Ziemi. Chociaż nie są silnymi drapieżnikami, to roślinożercy ci budzą powszechny respekt swą masą i wielkością. Konieczne poznaj dokładniej, co to za zwierzę – bizon amerykański, Bison bison. Jeszcze dziś sprawdź, ile waży i co potrafi bizon największe zwierzę Ameryki Północnej.
Bizon amerykański Bison bison należy do: podgromady ssaki żyworodne (łac. Theria), infragoromady łożyskowce (Placentalia), rzedu parzystokopytne (łac. Artiodactyla), rodziny wołowate zwanej dawniej krętorogie, pustorogie lub pustorożce (łac. Bovidae), podrodziny bawołów (łac. Bovinae) i rodzaju Bison. Jest jednym z dwóch gatunków ssaków kopytnych roślinożernych z grupy wołowatych, stanowiących rodzaj żubra ze wspomnianej rodziny Bovidae.
Żubr amerykański (Bison bison) pochodzi jednak z Ameryki Północnej, a faktyczny żubr (B. bonasus) pochodzi z Europy. Oba gatunki są ze sobą spokrewnione i podobne w wyglądzie, choć różnią się pewnymi cechami, jak np. silniejsze uwłosienie przedniej części ciała i niższe noszenie głowy u bizonów, w porównaniu z żubrami. Oba gatunki zostały też drastycznie przetrzebione przez polowania i teraz zajmują jedynie małe obszary chronione (parki narodowe i rezerwaty), które są niewielkimi ułamkami ich faktycznych dawnych zasięgów.
Bizon amerykański Bison bison różni się od bydła domowego i wołów pod wieloma względami.
Przede wszystkim jest większy i ma szeroką, ciężką głowę, która jest noszona nisko i nie może być podniesiona do poziomu ramion (w przeciwieństwie do europejskiego żubra). Oba gatunki, żubr i bizon należą jednak do największych ssaków kopytnych i ssaków w ogóle, żyjących obecnie na Ziemi. Żubr europejski żyje w lasach i jest nieco większy i bardziej długonogi, niż żubr amerykański, ale jest za to słabiej zbudowany. Bizon największe zwierzę Ameryki Północnej ma również wyraźny garb na ramionach, ciężkie ćwierćtusze i 14 żeber zamiast 13 obecnych u bydła. Grube, kudłate futro ma ciemnobrązowy kolor. Rośnie szczególnie długie i gęste na głowie, szyi oraz ramionach i zwykle, szczególnie u samców, tworzy dłuższą brodę na spodzie pyska.
W rzadkich przypadkach rodzi się biały żubr albinos. Te niezwykłe białe okazy były dawniej szczególnie czczone przez Indian, rdzennych mieszkańców Ameryki i Kanady. Obie płcie żubrów noszą też krótkie, zakrzywione rogi na masywnej głowie. Bizony to duże, potężne zwierzęta. Dojrzały byk mierzy około 2 do 2,7 metrów (ok. 6,5-9 stopy) w kłębie i waży ponad 900-1300 kg (1980-2500 funtów). Samice zwane krowami są mniejsze, mierząc około 1,5 metra wysokości i ważąc około 320 kg (700 funtów). Ich zwykły chód jest wolny, choć także kłusują i galopują w razie potrzeby. W biegu spłoszony bizon amerykański rozwija maksymalną prędkość dochodzącą nawet do 35-65 km/h (co daje ok. 22-40 mil na godzinę). Zwierzęta te dożywają na wolności i w niewoli do ok. 15-20 lat.
Dieta bizona amerykańskiego Bison bison
Dietę bizona amerykańskiego Bison bison stanowią głównie trawy. Zwierzęta te są bowiem typowymi parzystokopytnymi roślinożercami i przeżuwaczami. Bizony jedzą ponadto zioła, jagody, żołędzie i inny podobny pokarm roślinny, lecz w mniejszych ilościach, jako uzupełnienie diety. Bizony wolą trawę i zioła, ale w razie potrzeby będą także jeść gałązki i liście drzew. W związku z pokarmem, ich typowymi siedliskami bytowymi są trawiaste równiny zwane w Ameryce Północnej preriami oraz rzadkie, prześwietlone lasy. Bizony żyją w małych grupach lub zespołach, których podstawową jednostką jest jedna lub więcej samic i kilka pokoleń ich potomstwa. Dorosłe samce żyją na peryferiach zespołu, lub tworzą własne małe grupy.
Duże tymczasowe stada żubrów mogą wynikać ze zgromadzenia kilkudziesięciu, a nawet setek pojedynczych zespołów, co ma miejsce szczególnie podczas sezonowych wędrówek za pokarmem. Podczas sezonu godowego, który osiąga swój szczyt w sierpniu, byki biorą udział w walkach i przepychankach, aby określić dominację społeczną. Krowa zwykle rodzi pojedyncze cielę w maju, po około 9 miesiącach ciąży. Wszyscy członkowie zespołu chronią nowe młode.
Stada bizonów podejmują krótkie migracje sezonowe, przesuwając się o kilkaset mil na południe w zimie, a następnie wracając na północ, gdy wiosną powraca cieplejsza pogoda. Bizony są też zwierzętami dość nieprzewidywalnymi. Czasami można do nich podejść blisko bez wzbudzania niepokoju, a innym razem od razu się płoszą. Z powodu dużej wielkości ciała, ich naturalnymi wrogami są praktycznie jedynie ludzie, niedźwiedzie i wilki.
Jak i skąd bizon amerykański największe zwierzę dotarł do Ameryki?
Badanie mitochondrialnego DNA 120-letniego skamieniałego bizona o długich rogach (Bison latifons) z Kolorado i 130-letniej skamieliny z prawdopodobnego bizona stepowego (Bison cf. priscus) z obszaru Yukonu sugeruje według naukowców, że pierwszy bizon w Ameryce Północnej wyemigrował z Azji i dotarł do Ameryki przez most lądowy Beringa. Miało to miejsce prawdopodobnie w okresie między 95 000 a 135 000 lat temu. Następnie bizon amerykański szybko rozprzestrzenił się na całym kontynencie.
Niektóre badania naukowe wyróżniają obecnie dwa podgatunki bizona amerykańskiego, jako tzw. bizona równinnego (Bison bison bison) i bizona drzewnego/leśnego (B. bison athabascae), choć różnice między nimi są bardzo niewielkie i słabo zauważalne. Bizon równinny zamieszkiwał dawniej większość Stanów Zjednoczonych, na wschód od Gór Skalistych i prowincji Wielkich Równin w Kanadzie. Znacznie przewyższał też liczebnie bizony drzewne/leśne, które żyły w północno-zachodniej Kanadzie i na Alasce. Szacuje się obecnie, że 50 milionów żubrów równinnych, prawdopodobnie największe skupisko dużych zwierząt znanych z historii, przemierzało Amerykę Północną w momencie, gdy na kontynent ten przybyli pierwsi Europejczycy.
Bizon największe zwierzę Ameryki Północnej stanowił ostoję pożywienia Indian wielkich równin, dostarczając im mięsa, skór i futra na odzież oraz do budowy schronień. Indianie wykorzystywali wszystko z tych wielkich zwierząt, w tym nawet ich ścięgna i rogi na narzędzia. Wszelkie działania łowieckie Indian miały przy tym bardzo niewielki wpływ na ogólną populację bizonów w Ameryce. Bizon największe zwierzę Ameryki Północnej staniał przed zagrożeniem wymarcia dopiero stosunkowo niedawno z winy kolonizującego białego człowieka.
Niebezpieczeństwo wymarcia bizona amerykańskiego w XIX w.
Wraz z ruchem białych cywilizacji na zachód w XVIII i XIX wieku, Bizon największe zwierzę Ameryki Północnej był bezmyślnie mordowany w coraz większej liczbie. Polowano dla komercyjnej sprzedaży mięsa i skór, lub po prostu dla sportu, choć to przecież nieetyczne. Na początku XIX wieku bizon został więc wytępiony na obszarach na wschód od rzeki Missisipi. Rozszerzenie linii kolejowych przez Wielkie Równiny w latach 60. XIX wieku doprowadziło jednak do dalszego zdziesiątkowania mimo wszystko ogromnych jeszcze wtedy stad tego gatunku, które żerowały na rozległych łąkach amerykańskiej prerii.
Jeden tylko znany myśliwy, William F. Cody (znany bardziej jako „Buffalo Bill”) zabił aż 4280 tych majestatycznych zwierząt w latach 1867-1868, dostarczając ich mięso dla ówczesnych załóg mocno rozwijającego się budownictwa kolejowego. Bezlitosne wybijanie bizonów przez białego człowieka miało także świadomy cel polityczny, a mianowicie pozbawienie rdzennie żyjących tu Indian dotychczas stosowanych i jedynych dostępnych w wystarczającym zakresie środków utrzymania. Ułatwiło to szybkie zapędzenie głodujących z tego powodu Indian do zamkniętych rezerwatów, lub zmusiło ich do podjęcia osiadłego trybu życia i zajęć rolniczych. Wiele wrogości między Indianami a białymi było spowodowane właśnie głównie nieustannym niszczeniem stad bizonów przez białych.
Do 1870 r. populacja tych zwierząt na Wielkich Równinach została podzielona na dwie części, leżące odpowiednio na północ i południe słynnej linii kolejowej Union Pacific. Południowe stado zostało całkowicie zniszczone w 1875 r., a północne w 1885 r. W 1889 r. żyło już tylko mniej, niż 1000 bizonów w całej Ameryce Północnej. Bizon największe zwierzę Ameryki Północnej stanął przez to na granicy całkowitego wymarcia.
Ratowanie i odbudowa populacji oraz obecny status ochronny.
Około 1900 r., gdy bizon największe zwierzę Ameryki Północnej zbliżał się do zagłady gatunku, wspólne działania władz amerykańskich i kanadyjskich wraz z działaczami na rzecz ochrony przyrody, doprowadziły jednak do zapoczątkowania ochrony pozostałych jeszcze zwierząt w rezerwatach rządowych, ogrodach zoologicznych i prywatnych ranczach rozlokowanych po obu stronach granicy amerykańsko-kanadyjskiej.
Obecnie stada komercyjne bizonów liczą 400 000 osobników. Około 20 000 bizonów równinnych jest chronionych w rezerwatach w USA i Kanadzie, a ponad 10 000 bizonów leśnych przebywa w rezerwatach w Kanadzie. Ta liczba nadal jest jednak wystarczająca dla bezpiecznego zachowania/przetrwania gatunku. Wielkim problemem ekologów jest też utrzymanie różnorodności genetycznej wśród chronionych stad zubożonych pod tym względem bizonów.
