Mandarynka to niekwestionowanie najpiękniejszy gatunek kaczek na świecie. Niestety nie jest to nasz gatunek rodzimy, lecz pochodzący z Azji. W całej Europie od lat kaczki te hoduje się jednak jako atrakcyjne ptaki ozdobne. Ostatnio w mediach piszą na przykład jak żyją kaczki mandarynki w łazienkach warszawskich. Konieczne sprawdź, co to za kaczka mandarynka. Przeczytaj gdzie żyje i jak wygląda mandarynka, zobacz ją na zdjęciach. Jak się mają kaczki mandarynki w Łazienkach warszawskich?
Mandarynka zwana też kaczka mandarynka (łac. Aix galericulata) to gatunek ptaka wodnego średniej wielkości, należącego do rodziny kaczkowatych (łac. Anatidae) i rzędu blaszkodziobych (łac. Anseriformes).
Mandarynka (ptak) występowanie
Gatunek zamieszkuje w naturze Azję, w tym: dorzecze rzeki Amur, wyspę Sachalin, Mandżurię i Japonię oraz oczywiście wschodnie rejony Chin. Mandarynki są częściowo przelotne, zimując na terenach południowo-wschodnich Chin i pobliskiej Japonii. Ze względu na swój bardzo atrakcyjny wygląd, kaczka mandarynka jest też od XVIII w. spotykana w Europie. W Polsce od bardzo niedawna. Hoduje się ją jako jednego z najpopularniejszych ptaków ozdobnych. Wiele osobników ucieka z hodowli i tworzy na wolności utrzymujące się samodzielnie populacje. Jest tak głównie w dużych miastach, w tym np. w Warszawie (np. kaczki mandarynki w łazienkach warszawskich). Mandarynki lubią wędrować, przenoszą się więc czasem z miejsca na miejsce (np. na wybiegi ptaków w okolicznych ogrodach zoologicznych).
Kaczki mandarynki w Łazienkach warszawskich
Mandarynka jest w Polsce dopiero od niedawna. W warszawskich Łazienkach Królewskich pojawiła się w 1999 r., kiedy dla ozdoby wypuszczono tu trzy pierwsze pary. Od tej pory kaczka mandarynka bardzo dobrze się tu zadomowiła. Coroczne wiosenne liczenie tych kaczek zrobione pod koniec kwietnia 2016 r. ujawniło ornitologom, że do mandarynek na stałe mieszkających w Łazienkach dołączają też okoliczni uciekinierzy z niewoli id osób prywatnych. Ornitolodzy podali też, że w Warszawie żyje ok. 200 mandarynek, w tym 70 par lęgowych. Najwięcej jest ich w Łazienkach.
Mieszkają też w parku Skaryszewskim, na Kanale Piaseczyńskim oraz Nowa Ulga i Wystawowym, a także na otwartych stawach w zoo i na gocławskim jeziorze Balaton. Niektóre kaczki z Łazienek przelatują najeść się do zoo, a stamtąd na spacer do Konstancina lub w inne miejsca i wracają. Pierwsze lęgi można obserwować z już końcem kwietnia. Wiele młodych w naszych warunkach jednak szybko ginie po wykluciu, ponieważ nie mają się gdzie ukryć i polują na nie ptaki krukowate (wrony, gawrony). Mimo tego ich ekspansja trwa nadal i z roku na rok liczba mandarynek zwiększa się. W parkach można czasem zaobserwować, jak młode kaczuszki po wykluciu wyskakują z dziupli lub gniazda na drzewie.
Kaczka mandarynka – średnie wymiary ciała
Średnia długość ciała mandarynki bez względu na płeć wynosi ok. 41-49 cm, przy masie ciała w granicach ok. 500 g. Natomiast rozpiętość ich skrzydeł to ok. 65–75 cm.
Jak wygląda kaczka mandarynka?
Kaczka mandarynka jest zwinniejsza i szybsza od naszej krzyżówki (łac. Anas platyrhynchos). Jest też bardziej kolorowa i przez to piękniejsza. U obu płci mandarynek wyróżniają je specyficzne pióra z tyłu głowy, ułożone w charakterystyczny hełmiasty czub z szerokim białym pasem po bokach (ciągnie się od nasady czerwonego dzioba, przez oko, po koniec czuba). Kaczory są o wiele bardziej kolorowe od samic. Ponad białym pasem hełmiastego czuba na głowie, czoło i przód ciemienia jest u nich metalicznie błyszcząco zielony. Natomiast tył ciemienia wraz z potylicą oraz reszta boków głowy są rdzawe. W tylnej części głowy biegnie na hełmie metaliczno-zielony pas.
Kaczory mają też znacznie wydłużone i intensywnie rudo wybarwione ramieniowe lotki drugorzędowe (pióra środkowych części skrzydeł), sterczące w górę ze skrzydeł niczym żagle, a poniżej nich szerokie zielone lusterka. Grzebienie lotek drugorzędowych w skrzydłach są rdzawe z białymi końcami. Kaczorki mają także rude oraz szerokie i długie bokobrody, metaliczno-fioletowy dół szyi i pierś, dwa białe i czarne pasy (naprzemian) na przedzie ciała na bokach, ciemno-granatowy grzbiet i beżowo-żółte boki, białe podogonie i ciemny ogon, pomarańczowe łapki, dziób czerwony z pomarańczową końcówką (paznokieć).
Samica mandarynka jest słabiej wybarwiona. Wierzch ciała samiczek jest szarobrunatny z odcieniem oliwkowym, a spód popielaty w duże i jasne plamy. Samice mają też czarny ogon oraz białe podogonie, przód szyi, kantarek i podbródek. Wokół oczu i na podgardlu ciągnie się u nich wąski biały pas piór. Na skrzydłach są metaliczne zielone lusterka, ich łapki są żółtawe, a dziób ciemnoszary. Mandarynki bez względu na płeć mają też charakterystyczny w całym rodzaju Aix kształt dzioba, inny od reszty kaczek. Kolorowe upierzenie mandarynki zrzucają poza okresem godowym. Gdy mają na sobie skromniejsze upierzenie spoczynkowe, ich płeć można wtedy rozróżnić tylko po innym kolorze dzioba – czerwony z żółtym paznokciem na końcu u samców, i szaro-czarny u samic.
Kaczka mandarynka – wydawane odgłosy
Choć mandarynki to kaczki, to jednak wcale nie kwaczą! Samce tego gatunku krzyczą bowiem ostrym i donośnym „wrrik”. Natomiast samice wydają głuchy dźwięk „atsk”.
Mandarynka styl życia i biotop
Są to kaczki określane jako nadrzewne, ponieważ gniazdują głównie w dziuplach. Do mandarynki podobny jest inny gatunek kaczki nadrzewnej – karolinka (łac. Aix sponsa), rodem z Ameryki Północnej. Jest jednak mniej kolorowa, prowadzi za to zbliżony tryb życia i też jest tak samo niewielka. Mandarynka jest bardzo zwrotna w locie jak na kaczkę, co zawdzięcza dobrej proporcji masy ciała do długości i szerokości skrzydeł, oraz długiemu ogonowi. Kaczki te potrafią też siadać na gałęziach drzew, zręcznie się tam poruszać i szybko wzbijać się w powietrze. W hodowli stworzono też częściowo zmutowaną odmianę mandarynki, wyróżniającą się biało-beżowym upierzeniem. Typowym biotopem karolinek są rzeki oraz śródleśne jeziora.
Mandarynka (ptak) gniazdowanie i rozmnażanie
Mandarynki gnieżdżą się w dziuplach lub rozgałęzieniach pni (na wysokości kilku, a nawet kilkunastu metrów), szczelinach skalnych, pod wiatrołomami, zawsze w pobliżu wody (tylko rzadko na ziemi, wtedy w bardzo gęstych zaroślach). Chętnie zasiedlają jednak także duże ptasie budki lęgowe, gdy są zawieszane na drzewach. W kwietniu i maju mandarynki składają w nich potem w jednodniowych odstępach 7-12 brunatnawych jaj. Samice wysiadują je potem samotnie przez 28-30 dni. Świeżo wyklute młode, po obeschnięciu instynktownie wyskakują z dziupli i bezpiecznie spadają na trawę. Mają wyjątkowo gęsty puch, więc nie robią sobie krzywdy przy uderzeniu o ziemię.
Ornitologiczne doświadczenia naukowe prowadzone do tej pory wykazały, że jeśli kaczęta mandarynki nigdy nie boją się wysokości, skacząc z gniazda po wykluciu. Robią to bez żadnego wahania. Zaraz potem mama kaczka zbiera je w stadko i prowadzi do najbliższej wody. W ciągu roku kaczka mandarynka wyprowadza w ten sposób tylko jeden lęg. Życie piskląt nie jest łatwe i z powodu drapieżników często bywa krótkie. Pisklęta mandarynki zaczynają latać po 40-45 dniach od wyklucia i dopiero wtedy stają się samodzielne.
Co je kaczka mandarynka?
Mandarynki w naturze odżywiają się zarówno pokarmem roślinnym (pływająca po wierzchu stojących wód rzęsa wodna, podwodne rośliny wodne, nadbrzeżne trawy i zioła), jak i zwierzęcym (różnorodne bezkręgowce, w tym ślimaki, pajęczaki oraz owady). Jesienią i zimą jedzą żołędzie, brukiew oraz inne owoce i nasiona.
Kaczka mandarynka ciekawostki
W Chinach mandarynki uchodzą od wieków za jeden ze zwierzęcych wzorów wierności (para kaczek mandarynek to tradycyjny symbol wierności w kulturze chińskiej). Chińczycy wierzą, że ptaki te łączą się w pary na całe życie, a kiedy jedna z nich ginie, to druga wkrótce umiera wtedy ze zgryzoty. Mandarynki faktycznie zachowują się jednak inaczej. Samce zdobywają, bowiem wiele samic w okresie godowym i żadnej nie są wierni. Zresztą ta rozwiązłość jest typową domeną zdecydowanej większości kaczek. Nie jest to jednak zdrada dla zdrady, lecz instynkt jak najskuteczniejszego przedłużania trwania gatunku.
Uwaga!
Ponieważ mandarynka jest w Polsce obca, tym bardziej warto więc obserwować te cudne ptaki, zwracając przy tym baczną uwagę, czy dorosłe osobniki noszą na nogach obrączki ornitologiczne. Jeśli uda się nam dojrzeć i pozytywnie odczytać zapisany na nich numer (np. przy powiększeniu fotki cykniętej na spacerze), możemy to zgłosić ornitologom jako cenną obserwację. Kaczkom tym zakłada się plastikowe obrączki koloru niebieskiego (dla porównania, krzyżówkom zakłada się obrączki zielone) z wypisanymi literami oraz dwiema cyframi. Śledzenie ruchu mandarynek po ich obrączkach umożliwia przyrodnikom-ornitologom lepsze poznawanie ich zwyczajów i zagęszczenia, a także aktualne trasy przelotów i ekspansję terytorialną gatunku.
Jako pierwszy w Polsce, monitoring i program obrączkowania tych ptaków prowadzi Jan Rapczyński z Warszawskiego Zespołu Obrączkarskiego „Tridactylus”. Jeśli uda nam się odczytać opis obrączek jakichś mandarynek, czy innych gatunków kaczek (np. krzyżówek) i ptaków, powinniśmy zgłaszać to (podać odczytany nr) na stronie: Ring.stornit.gda.pl. Można też wysyłać zdjęcia tych kaczek na adres: janrapczynski@gmail.com
